(P29) Phương pháp luyện tập đàn piano - Nguyên lý và nguyên tắc nền tảng

Đăng bởi Admin Harmony
Thứ Wed,
07/07/2021

1. Giọng, Tiết tấu, Luyến, Ngắt tiếng  (Tone, Rhythm, Legato, staccato) (tiếp theo)

c.  Luyến tiếng, Ngắt tiếng - Legato, Staccato

Luyến tiếng-Legato là sự chơi mượt mà/trôi chảy (smooth play). Điều này được hoàn thành bằng sự kết nối các nốt liên tiếp nhau – đừng nhấc nốt thứ nhất cho tới khi nốt thứ hai đã được chơi. Fraser khuyên sự chồng chéo [overlap] nhiều đáng kể của hai nốt. Những thời điểm đầu tiên của một nốt chứa nhiều “tiếng ồn” vì vậy mà các nốt đang chồng nhau đó thì không dễ nhận thấy/không nghe rõ. Bởi legato là một tập quán mà bạn phải xây dựng trong lối chơi của bạn, sự thử nghiệm với các mức độ chồng chéo khác nhau để xem mức chồng chéo bao nhiêu sẽ cho bạn hiệu ứng legato tốt nhất. Sau đó hãy luyện tập ở mức này cho tới khi nó trở thành một thói quen sao cho bạn có thể luôn luôn tạo ra cùng hiệu ứng đó. Chopin đánh giá legato là kỹ năng quan trọng nhất cần phát triển cho một người mới học. Nhạc Chopin đòi hỏi những loại legato và staccato đặc biệt (Ballade Op. 23), vì vậy điều quan trọng là phải chú ý các yếu tố này khi chơi nhạc ông. Nếu bạn muốn luyện tập legato, hãy chơi một số tác phẩm Chopin. Lối nhấn phím căn bản [basic keystroke] là tuyệt đối cần cho legato. 

Ở lối chơi ngắt tiếng - staccato, ngón tay nảy bật khỏi phím [bounced off] nhằm tạo một âm ngắn không có âm ngân. Điều đáng lạ là hầu hết các sách học piano đều bàn tới staccato, song chẳng bao giờ cắt nghĩa nó là cái gì! Búa kiểm tra (backcheck) là không được tham gia cho hoạt động staccato và phím chặn âm (damper) sẽ cắt đứt âm thanh ngay sau khi nốt được chơi. Vì vậy, thao tác “giữ” trong lối nhấn phím căn bản là không tồn tại ở đây. Có hai lối ký âm cho staccato, ngắt nhẹ [normal staccato] (dấu chấm) và mạnh [hard staccato] (dấu tam giác). Ở cả hai, đòn bẩy thoát (jack) không được giải phóng; ở staccato mạnh, ngón tay chuyển động xuống và lên nhanh hơn nhiều. Như thế trong ngắt nhẹ (normal staccato), khoảng cách nhấn phím [*key drop] có thể là xuống nửa đường [halfway down], nhưng ở ngắt mạnh [hard staccato], nó có thể là nhỏ hơn nửa đường. Ở hoạt động này, phím chặn âm-damper được trả lại cho các dây nhanh hơn, hậu quả là thời gian nốt vang âm [note duration] ngắn hơn.

Vì búa kiểm tra - backcheck không tham gia hoạt động này, nên búa có thể "nảy loanh quanh [-bounce around]", gây cho những sự lặp nốt [repetitions] khó khăn ở những tốc độ nhất định. Do đó nếu bạn gặp rắc rối với các nốt staccato lặp lại nhanh, đừng vội tự trách mình  -- đó có thể là do tần suất sai mà tại đó búa sẽ nảy sai cách. Bằng cách thay đổi tốc độ, độ cao nhấn phím [key drop], vv., bạn có thể loại được rắc rối đó. Trong ngắt nhẹ-normal staccato, trọng lực nhanh chóng trả phím chặn âm-damper về trên các dây. Trong ngắt mạnh - hard staccato, phím chặn âm trong thực tế nảy ra khỏi thanh trên phím chặn âm [damper top rail ], do vậy nó được trả về thậm chí nhanh hơn. Khi tiếp xúc dây, độ cong cán búa có thể bằng zero, điều này làm làm cho khối lượng tác động [effective mass] của búa nhẹ hơn; do đó có sự khác nhau đáng kể của các âm mà bạn tạo ra với nốt chơi staccato. Vì thế, các chuyển động của búa, búa kiểm tra (backcheck), đòn bẩy thoát (jack), và phím chặn âm (damper) tất cả đều bị thay đổi trong hoạt động staccato. Dĩ nhiên, để chơi tốt staccato, việc hiểu hoạt động của bộ cơ trong hoạt động này là hữu ích.

Staccato thông thường được chia làm ba loại tuỳ vào cách nó được chơi : (1) finger staccato - ngắt tiếng bằng ngón tay, (2) wrist staccato - ngắt tiếng bằng cổ tay, and (3) arm staccato - ngắt tiếng bằng cánh tay, mà bao gồm cả động tác lên-xuống [up-down motion] và Xoay vòng cánh tay [arm rotation]. (1) được chơi chủ yếu bằng ngón tay, giữ bất động bàn tay và cánh tay, (2) được chơi chủ yếu bằng cổ tay, và (3) thường được chơi như một cú đẩy (thrust) (III.4a), với động tác chơi xuất phát từ cánh tay trên. Khi bạn tiến từ (1) sang (3) bạn thêm nhiều khối lượng hơn đằng sau các ngón tay; do đó, (1) dành cho loại  staccato nhẹ nhất, nhanh nhất và hữu dụng cho các nốt rời, khẽ, còn (3) dành cho cảm giác/cảm xúc nặng nề nhất và hữu dụng cho các câu chạy và các hợp âm cường độ lớn với nhiều nốt, nhưng lại là chậm. (2) thì ở giữa. Trong luyện tập, đa phần chúng ta có thể kết hợp tất cả ba loại; vì cổ tay và cánh tay thì chậm hơn, nên các biên độ/ tầm hoạt động [amplitudes] của chúng phải được giảm đi để có thể chơi staccato nhanh. Một số người dạy không tán thành việc sử dụng lối chơi staccato bằng cổ tay, mà ưa lối staccato chủ yếu dùng cánh tay hơn; tuy nhiên, điều có lẽ tốt hơn là có một sự lựa chọn (hoặc sự kết hợp) của cả ba loại. Ví dụ, bạn có thể giảm bị mệt mỏi bằng cách thay đổi từ loại này sang loại khác, mặc dù phương pháp chuẩn mực của sự giảm mệt là thay đổi các ngón. Khi luyện staccato, đầu tiên bạn hãy luyện tập cả ba loại staccato (ngón, bàn tay, cánh tay) trước khi quyết định chọn dùng loại nào, hoặc cách nào bạn kết hợp chúng.  

Bởi bạn không thể sử dụng trọng lượng của cánh tay cho staccato, chỗ dựa [reference] tốt nhất là cơ thể vững chắc của bạn is your steady body. Do vậy cơ thể đóng một vai trò quan trọng trong sự chơi staccato. Tốc độ lặp của staccato (staccato repetition) thì được kiểm soát bằng lượng chuyển động lên-xuống [up-down motion]: chuyển động này càng nhỏ, thì tốc độ lặp cánh nhanh, y hệt như cách rê bóng rổ. 

 

Soạn giả: Chuan C. Chang (nhà khoa học)

Dịch giả: Nhật Nguyệt (thi sĩ)

Chia sẻ, sao chép vui lòng ghi rõ nguồn bài viết thuộc bản quyền Harmony Co., Ltd

 >>Xem tiếp:

Viết bình luận của bạn:
Thêm vào giỏ hàng thành công
popup

Số lượng:

Tổng tiền: