(P17) Phương pháp luyện tập đàn piano - Nguyên lý và nguyên tắc nền tảng

23.  Pedal ngân tiếng - Damper Pedal

Đừng dùng pedal khi luyện tập một tác phẩm mới HS, rồi HT. Chỉ dùng pedal sau khi bạn đã có thể chơi nó HT một cách thoải mái ở đúng tốc độ yêu cầu. Đây là một phương pháp cực kỳ quan trọng mà tất cả thầy dạy giỏi đều sử dụng với tất cả học sinh của họ. Dường là khó, thoạt đầu, khi luyện tập một cách có nhạc cảm mà không dùng pedal nơi nó cần dùng; tuy nhiên, đây là cách tốt nhất để học sự điều khiển chính xác hầu bạn có thể chơi nhạc cảm hơn khi pedal cuối cùng được thêm vào. Các nhạc sinh mà luyện tập với pedal ngay từ đầu sẽ trở thành những người chơi nhạc luộm thuộm/ tuỳ tiện, phát triển nhiều thói quen xấu, và thậm chí sẽ không học được khái niệm về sự điều khiển chính xác hoặc cái ý nghĩa đích thực của nhạc cảm.

Rất nhiều người chơi piano tài tử thường lạm dụng pedal ngân tiếng. Nguyên tắc hiển nhiên là, nếu bản nhạc không ký hiệu dùng pedal, thì không dùng nó. Một số tác phẩm dường như dễ dàng hơn khi chơi với pedal (nhất là nếu bạn chơi chậm HT!) song điều này là một trong những cạm bẫy tệ nhất mà một nhạc sinh mới học dễ rơi vào và nó sẽ kìm hãm sự phát triển. Bộ cơ có cảm giác nhẹ hơn khi sử dụng pedal ngân tiếng bởi vì bàn chân đang thay cho các ngón tay trong việc giữ cho các phím chặn âm tách khỏi dây. Như thế bộ cơ sẽ có cảm giác nặng hơn khi pedal được nhả, nhất là cho các đoạn nhanh. Một số nhạc sinh không nhận thức rằng thông thường thì không thể chơi bản nhạc chính xác ở đúng tốc độ nhanh nếu bạn dùng pedal.

Với bản Fur Elise, sử dụng pedal chỉ cho các phần đệm hợp âm rải trải rộng ở tay trái (ô nhịp 3 & các ô nhịp tương tự), các ô nhịp 83-96 và the đoạn chạy hợp âm rải tay phải (các ô nhịp 100-104). Thực tế thì tất cả các câu nhạc khó đầu tiên nên được chơi mà không sử dụng  pedal. Dĩ nhiên, tất cả mọi thứ đều khi được luyện tập lúc ban đầu đều không nên sử dụng pedal cho tới khi bạn đã cơ bản hoàn thành bản nhạc.

Cách này sẽ khuyến khích thói quen tốt là giữ/duy trì các ngón tay luôn ở sát các phím và ngăn chặn thói quen xấu là chơi với  quá nhiều sự nhảy tay và nhấc tay khỏi phím, và không nhấn sâu vào phím. Một lý do quan trọng cho việc không sử dụng pedal lúc ban đầu là rằng, kỹ thuật cải thiện nhanh nhất khi không dùng pedal, bởi vì [khi không sử dụng pedal] bạn có thể nghe một cách chính xác cái bạn đang chơi mà không bị can thiệp bởi các nốt đã được chơi trước nó. Bạn cần có khả năng điều khiển giọng đàn của mình một cách chủ động.

Sự phối hợp một cách chính xác pedal và bàn tay không hề là việc dễ. Vậy nên, các nhạc sinh mà khởi tập một bản nhạc HT với pedal sẽ không tránh khỏi sự đi tới các thói quen sử dụng  pedal tuỳ tiện và tồi tệ. Quy trình đúng là luyện tập trước tiên HS không có pedal, rồi HS với pedal, rồi HT không có pedal, và cuối cùng là HT với pedal. Bằng cách này, bạn có thể tập trung vào từng kỹ năng mới khi bạn đưa chúng vào sự chơi của bạn.

Sự lơ là về cách dùng pedal có thể làm trì trệ sự phát triển kỹ thuật nhiều hơn nhiều nhạc sinh có thể nhận thức; trái lại, sự chú ý đúng mực việc dùng pedal có thể giúp phát triển kỹ thuật bằng sự gia tăng sự chính xác của bạn và thêm một chiều kích khác cho nhạc cảm/diễn cảm của bạn. Khi bạn thực hiện một điều sai, thì sẽ khó cho bạn thực hiện tất cả những điều khác đúng. Khi dùng pedal sai, bạn thậm chí không thể luyện tập kỹ thuật ngón đúng bởi vì  âm nhạc phát ra sai ngay cả khi các ngón tay là đúng về kỹ thuật.

Pedal thực tế không tồn tại trước thời kỳ Mozart; ví dụ, không hề có một ký hiệu dùng pedal nào trong các tác phẩm của J. S. Bach. Mozart không hề ghi một ký hiệu pedal nào mặc dù, ngày nay, một số việc dùng pedal được cho là tuỳ chọn trong một số sáng tác của ông và nhiều nhà biên tập đã thêm các ký hiệu pedal vào tác phẩm của ông. Pedal được chủ yếu phát triển đầy đủ vào thời của Beethoven, mặc dù nó vẫn chưa được hoàn toàn thừa nhận như một công cụ âm nhạc nghiêm túc.

Beethoven đã sử dụng nó với thành công lớn lao như một hiệu ứng đặc biệt (chương ba của bản Waldstein Sonata); vì thế, ông có ý định dùng nó nhiều (toàn bộ chương thứ nhất bản Moonlight Sonata) hoặc hoàn toàn không (toàn bộ bản Pathetique Sonata, các chương thứ nhất và thứ hai bản Waldstein). Chopin đã sử dụng pedal một cách rộng rãi để đưa thêm một mức độ logic vào âm nhạc của ông và khai thác trọn vẹn tất cả các cách dùng pedal khác nhau. Do thế, nhạc Chopin (và nhiều soạn nhạc gia sau ông) không thể được chơi đúng nếu không được rèn luyện cách sử dụng pedal thích đáng.

Xem các tài liệu tham khảo cho các cách dùng pedal khác nhau, khi nào thì dùng chúng, và cách luyện các thao tác pedal (Gieseking và Leimer, Fink, Sandor, Pedaling the Modern Pianoforte của Bowen, và cuốn The Pianist's Guide to Pedaling của Banowetz). Hãy cố gắng thuần thục tất cả các động tác này trước khi sử dụng pedal với một tác phẩm âm nhạc thật sự. Có một số bài tập hữu ích trong các tài liệu này cho việc sử dụng đúng pedal. Khi bạn sử dụng pedal, phải biết chính xác mình cần dùng nó cho mục đích nào và tại sao. Ví dụ,  nếu bạn muốn có tối đa khả dĩ các dây rung cộng hưởng,  thì hãy nhấn pedal trước khi chơi nốt đó. Nếu, trái lại, bạn muốn một nốt nghe rõ ràng và được ngân dài, hãy nhấn pedal sau khi chơi nốt đó; bạn trì hoãn nhấn pedal càng lâu, thì bạn có càng ít dây cộng hưởng. Nói chung, bạn nên tạo thói quen nhấn pedal một phần mấy của một giây sau khi chơi nốt đó. Bạn có thể đạt một hiệu ứng luyến tiếng (legato effect) mà không bị quá nhoè tiếng bằng cách  nhả và nhấn nhanh chóng pedal mỗi khi hợp âm thay đổi.  Giống như việc nhấn phím, điều quan trọng là biết khi nào thì nhả cũng như khi nào thì nhấn pedal. Hiển nhiên, pedal phải "được chơi" một cách thận trọng y như khi bạn chơi các phím.

Soạn giả: Chuan C. Chang (nhà khoa học)

Dịch giả: Nhật Nguyệt (thi sĩ)

Chia sẻ, sao chép vui lòng ghi rõ nguồn bài viết thuộc bản quyền Harmony Co., Ltd

    >>Xem tiếp:

• Tay trái yếu; Dùng Tay này Dạy Tay kia
• Xây dựng Sức bền (Endurance), Sự thở
• Những tập quán xấu: Kẻ thù xấu nhất của một nghệ sĩ piano
• Pedal ngân tiếng -Damper Pedal
• Pedal hãm âm (Soft Pedal): Chỉnh giọng búa [Hammer Voicing], Phương diện Vật lý của Âm đàn piano [Physics of the Piano Sound]
• Chơi-Hai tay [Hands together (HT)] và Chơi đàn trong đầu  [Mental Play]
• Tóm tắt 
• (P18) Phương pháp luyện tập đàn piano - Nguyên lý và nguyên tắc nền tảng
• (P19) Phương pháp luyện tập đàn piano - Nguyên lý và nguyên tắc nền tảng
• (P20) Phương pháp luyện tập đàn piano - Nguyên lý và nguyên tắc nền tảng