Phương pháp dạy học âm nhạc Orff-Schulwerk đối với trẻ em (Phần 2)

Orff-Schulwerk là phương pháp dạy học âm nhạc được sáng tạo bởi hai nhà sư phạm âm nhạc người Đức, Carl Orff và Gunild Keetman, từ những năm 1920.

3. NHẠC CỤ ORFF (ORFF INSTRUMENTS)

Các nhạc cụ này là nhạc cụ định âm, được thiết kế ở nhiều khổ khác nhau phù hợp với trẻ em, gồm 3 loại đàn có thanh phím. Các thanh phím này có thể lấy ra và lắp vào rất dễ dàng, bao gồm Xylophone, Metallophone, và Glockenspiel. Trong học chơi các loại đàn thanh phím này, giáo viên có thể tháo bỏ đi một số phím để trẻ khỏi nhầm lẫn và dễ nhận dạng các âm của từng thanh (Shamrock, 2007). Dưới đây là một số hình ảnh cho các loại nhạc cụ không và định âm được sử dụng trong một lớp học âm nhạc theo phương pháp Orff-Schulwerk. Ngoài ra, nhạc cụ thổi Recorder còn được bổ sung để tạo sự phong phú của âm sắc trong nhóm nhạc cụ Orff.

Trong các tiết học âm nhạc, phần thực hành chơi nhạc cụ gắn liền với các hoạt động học tập khác. Mỗi nhóm trẻ đảm nhiệm một nhạc cụ thường gõ các âm hình tiết tấu đơn giản, lập đi lập lại. Một số nhóm chơi các nhạc cụ định âm như xylophone, metallophone thì đánh những mẫu âm thường có 2, hay 3 nốt, đơn giản, lập đi lập lại rất dễ nhớ. Tuy nhiên, khi kết hợp các nhạc cụ sẽ tạo nên một sự hòa âm rất dày và hiệu quả

4. NGUYÊN LÍ SƯ PHẠM ÂM NHẠC (PEDAGOGY)

Quá trình sư phạm theo Orff-Schulwerk thể hiện tính logic trong các bước nhận thức âm nhạc của trẻ em. Bước đầu tiên được gọi là bước khám phá (Exploration). Trẻ được tiếp xúc với âm thanh của nhạc cụ, với tiết tấu, hay các mẫu âm. Giáo viên đưa ra các câu hỏi gợi ý để các em tự khám phá các đặc điểm âm nhạc đặc trưng của chúng. Ví dụ, “Em có thể mô tả đặc điểm của âm thanh do chiếc chuông bò tạo ra?” hay “Với hai âm sol và mi, em hãy tự tạo ra một giai điệu âm nhạc.” Bước thứ hai gọi là mô phỏng, bắt chước (Imitation). Ở bước này học sinh lập lại những mẫu âm ngắn được chơi trên nhạc cụ, hay xướng âm bởi thầy giáo. Mỗi lần thực hiện chỉ một mẫu âm có cấu trúc đặc biệt, trong đó điểm lý thuyết, hay một âm hình tiết tấu được nhấn mạnh một cách điển hình.

Tiếp theo là bước chơi nhạc ngẫu hứng (Improvisation) – Trẻ được yêu cầu chơi ngẫu hứng trên nhạc cụ hay hay một mẫu âm có độ dài và mức độ khó tương đối hơn dựa vào các thành tố âm nhạc các em đã học qua giai đoạn mô phỏng. Bước cuối cùng – bước sáng tạo (Creation), trẻ được tham gia một quá trình chơi nhạc khó hơn, đòi hỏi sự sáng tạo trên nền tảng những kiến thức âm nhạc mới học. Hình thức âm nhạc có thể áp dụng trong bước này có thể là ABA, rondo, hay biến tấu nhỏ.

5. PHÁT TRIỂN KỸ NĂNG ĐỌC VIẾT VÀ NGUỒN TƯ LIỆU ÂM NHẠC (LITERACY AND MATERIALS)

Về mặt lý luận, Call Orff cho rằng việc học đọc nhạc là không thể thiếu được đối với người học. Bởi vì, đọc và viết nhạc sẽ giúp người học tiến xa hơn trên con đường phát triển âm nhạc (Shamrock, 2007). Tương tự Kodály, Orff-Schulwerk khuyến khích giáo viên sử dụng hệ thống do chuyển động(moveable do) để dạy học xướng âm cho trẻ kết hợp với các dạng chữ tiết tấu (rhythmic syllables). Tuy nhiên, mục đích chính của giáo dục âm nhạc vẫn là giúp trẻ được hòa trộn vào môi trường âm nhạc một cách độc lập, thoải mái, và vui tươi.

Xét về mặt tư liệu sư phạm, Orff-Schulwerk ưu tiên sử dụng nguồn âm nhạc truyền thống dân tộc từ nền văn hóa đặc trưng của trẻ, trong đó chú trọng các bài hát, đồng dao, tiết tấu, và âm hình, v.v. Bản thân Call Orff đã xuất bản 6 tập, Âm nhạc cho trẻ em (Music for Children, chủ yếu trên nền âm nhạc Pentatonic. Những tác phẩm này đã và đang được dịch sang nhiều thứ tiếng và sử dụng ở nhiều quốc gia. Tuy nhiên, Orff luôn khuyến khích giáo viên khai thác nguồn âm nhạc truyền thống của mỗi dân tộc, quốc gia để biên soạn áp dụng vào chương trình giáo dục âm nhạc của mình để duy trì và phát triển các bản sắc văn hóa của xứ sở.

Ở Việt Nam sau chương trình giáo dục phổ thông 2001, chúng ta đã áp dụng một số phương tiện dạy học âm nhạc theo hướng của phương pháp Orff-Schulwerk. Việc gõ thanh phách, song loan, vỗ tay theo phách, theo nhịp,và giai điệu là một ví dụ. Tuy nhiên, những hoạt động âm nhạc đó vẫn là những áp dụng có tính ban đầu. Thực tế, hoạt động ở lớp học âm nhạc cho trẻ em của chúng ta vẫn còn hạn chế. Phương pháp Orff-Schulwerk sẽ cung cấp cho chúng ta một tiềm năng to lớn trong việc phát triển kỹ năng và tư duy âm nhạc cho trẻ thông qua tương tác và vận động. Vì vậy, việc nghiên cứu và ứng dụng phương pháp này vào chương trình giáo dục âm nhạc Việt Nam là thật sự cần thiết nhằm tăng cường và đa dạng hóa môi trường giao tiếp âm nhạc ở học đường cho con em chúng ta.