(P144) Phương pháp luyện tập đàn piano - Nguyên lý và nguyên tắc nền t

17. Piano đứng, Đại dương cầm, Piano điện; Việc mua và bảo quản.

b. Piano điện tử (tiếp theo)

(9) Mua sắm piano điện tử là rất đơn giản, đặc biệt là khi so sánh với việc mua piano cơ (xem mục e). Tất cả những gì bạn cần biết là thang giá, các tính năng bạn muốn, và nhà chế tạo. bạn không cần một chuyên gia piano kinh nghiệm giúp bạn đánh giá cây đàn. Không hề có các câu hỏi rằng liệu nhà đại lý piano ấy đã thực hiện tất cả các sự "chuẩn bị" thích đáng chưa, rằng liệu nhà đại lý piano ấy có vui lòng thỏa thuận bảo đảm các chức năng của cây piano sau khi vận chuyển, rằng liệu cây piano có "ổn định" một cách thích đáng trong năm thứ nhất sau khi mua, hoặc liệu mình đã mua cây đàn có giọng và bộ cơ tốt hay kém. Nhiều nhà chế tạo lâu đời, chẳng hạn Yamaha, Roland, Korg, Technic, Kawai, và Kurzweil, chế tạo các piano điện tử chất lượng tuyệt hảo.

(10) Và đây chỉ là sự khởi đầu; piano điện tử sẽ còn được cải thiện bằng các cú nhảy vọt với thời gian. Một sự phát triển gần đây là mô hình piano (xem Pianoteq), thay cho các mẫu sử dụng trước đây. Mẫu tốt đòi hỏi một lượng bộ nhớ và công suất xử lý (processing power) khủng khiếp, điều mà có thể làm chậm lại sự phản ứng của cây đàn. Sự mô phỏng mẫu này thì linh hoạt/đa năng hơn và giúp có thể thực hiện những điều mà bạn không thể ngay cả trên một đại dương cầm, chẳng hạn nhấn pedal hãm tiếng (soft pedal) một phần, điều khiển độ cong cán búa hoặc cho phép bạn chơi cây đàn Pleyel của Chopin.

(11) Tất cả chúng ta nên hướng tới Các Hệ thống điều hoà WT (Well Temperaments– xem Chương hai, mục 2.c) và rời xa Hệ Bình quân ET (Equal Temperament mà đang được rộng rãi chấp nhận ngày nay). Một khi bạn đã quyết định sử dụng WT, bạn sẽ cần nhiều loại của chúng. Sự học cách phân biệt và làm nổi lên màu sắc giọng là kỹ năng giá trị nhất. ET là cách lên dây tồi nhất cho yêu cầu này. Với các piano điện tử, bạn có thể có hầu hết các hệ WT thông dụng.

Trọng lượng nhấn phím (touch weight) của một piano không là một vấn đề đơn giản của sự thêm hay bớt trọng lượng chì (lead weight) cho các phím để thay đổi lực được yêu cầu để nhấn chúng. Trọng lượng nhấn phím là một sự kết hợp của trọng lượng kéo xuống (down weight), quán tính của các phím và các búa, và cái lực được đòi hỏi để tạo ra một âm lượng nhất định của âm thanh. Trọng lượng kéo xuống là trọng lượng tối đa mà phím sẽ gánh đỡ trước khi nó sẽ khởi đầu đi xuống. Đây là trọng lượng mà có thể hiệu chỉnh bằng sử dụng các trọng lượng chì, vv. Trọng lượng kéo xuống của tất cả các piano, bao gồm các các piano điện tử "phím nặng", được chuẩn hoá chừng 50 gram và thay đổi rất ít giữa các loại piano bất kể trọng lượng kéo xuống. Khi chơi một piano, cái trọng lượng 50 gram này là một tỉ lệ nhỏ của cái lực cần để chơi -- hầu hết lực này được sử dụng để tạo âm thanh. Trong các piano cơ, đây là lực cần để truyền tốc độ [impact velocity] cho búa. Trong các piano điện tử, nó là phản ứng điện tử cho động tác phím và một trở lực cơ. Trong cả hai trường hợp, bạn đều phải khắc phục cái quán tính của bộ cơ ngoài việc cung cấp lực cho việc tạo ra âm thanh.

Lấy ví dụ, khi chơi staccato, hầu hết của lực cần có là nhằm khắc phục cái quán tính, trong khi khi chơi legato, thành phần quán tính lại là nhỏ. Các piano điện tử có một thành phần quán tính nhỏ hơn bởi vì chúng chỉ có quán tính của các phím trong khi đó các piano cơ có thêm quán tính của các búa nữa; điều này làm các piano cơ kém nhạy cảm hơn khi ta va nhầm các phím. Do đó, bạn sẽ cảm thấy sự khác nhau lớn nhất giữa piano cơ và piano điện tử khi chơi nhanh hoặc staccato và khác nhau bé khi chơi chậm hoặc legato. Với người chơi piano điện tử, trọng lượng nhấn phím là cái nỗ lực được yêu cầu để sản ra một lượng nhất định của âm thanh và không mấy liên quan tới trọng lượng kéo xuống. Với các đàn cơ, trọng lượng nhấn phím được quyết định chủ yếu bởi khối lượng búa và sự chỉnh giọng búa (độ cứng của búa). Chỉ có một thang hẹp của các khối lượng của búa mà là lý tưởng bởi vì bạn muốn các búa nặng hơn cho các âm thanh lớn hơn nhưng các búa nhẹ hơn cho tác động/bộ cơ nhanh hơn. Theo đó một tỉ lệ lớn của trọng lượng nhấn phím có thể được hiệu chỉnh bằng chuyên gia kỹ thuật piano bằng cách chỉnh giọng búa, thay vì bằng thay đổi trọng lượng kéo xuống. Với các piano điện tử, trọng lượng nhấn phím được điều khiển bằng phần mềm bằng chuyển mạch sang âm thanh của một búa mềm hơn cho trọng lượng nhấn phím nặng hơn và ngược lại, điều mô phỏng đại dương cầm; không hề có sự thay đổi cơ nào cho trọng lượng kéo xuống của các phím hoặc thành phần quán tính.

Như thế nếu bạn chuyển mạch sang trọng lượng phím nặng nhất, bạn có thể cảm giác rằng âm thanh có phần bị nghẹt và nếu bạn chuyển mạch sang trọng lượng phím nhẹ nhất, thì âm thanh có thể là sáng hơn. Ở piano điện tử, là dễ dàng hơn việc giảm trọng lượng nhấn phím mà không ảnh hưởng bất lợi cho âm thanh bởi vì không có búa để phải hiệu chỉnh. Mặt khác, thang cường độ tối đa của hầu hết các piano điện tử thị bị hạn chế bởi các bộ loa, vì vậy mà nói chung, sẽ là dễ dàng hơn việc chơi với một thang cường độ lớn hơn với các đại dương cầm cơ. Tóm lại, trọng lượng nhấn phím thì chủ yếu là một sự đánh giá chủ quan của người chơi piano về lượng nỗ lực được đòi hỏi là bao nhiêu để tạo sinh một âm lượng nhất định âm thanh; nó không là trọng lượng kéo xuống (trở kháng của các phím với cú nhấn). Một số người chơi piano ưa yêu cầu người chỉnh dây gia tăng trọng lượng kéo xuống (với hy vọng gia tăng lực ngón), nhưng cách này khiến cây piano mất kiểm soát [out of regulation] và là xấu cho sự phát triển kỹ thuật (tốc độ, nhạc cảm).

Bạn có thể chứng minh sự đánh giá chủ quan này bằng cách vặn volume tăng hoặc giảm khi sử dụng piano điện tử và gắng đạt tới cùng độ lớn. Bằng cách đó nếu bạn luyện tập trên một piano điện tử trong một thời gian dài với volume vặn nhỏ, rồi chuyển sang chơi piano cơ, thì cây piano cơ lại gây cảm giác nhấn phím nhẹ. Rủi thay, mọi điều thì một chút phức tạp hơn bởi vì khi bạn chuyển mạch sang trọng lượng nhấn phím nặng hơn với piano điện tử, nó mang cho bạn âm thanh của một búa mềm hơn. Để sản sinh ra âm thanh của một búa được chỉnh giọng thích đáng, bạn cần gõ mạnh hơn. Điều này bổ sung cho nhận thức về một trọng lượng phím nặng hơn, và ảnh hưởng này không thể được mô phỏng bằng cách thay đổi nút volume. Từ các thảo luận trên, chúng ta có thể kết luận rằng: có những sự khác nhau nhỏ về trọng lượng nhấn phím giữa các đại dương cầm cơ và piano điện tử, với các đại dương cầm thường là nặng hơn, nhưng những sự khác nhau đó là không đủ để gây ra các vấn đề rắc lớn khi chuyển từ loại piano này sang loại kia. Như vậy nỗi e ngại rằng sự luyện tập trên một piano điện tử sẽ gây khó khăn khi chơi trên một đại dương cầm là phi cơ sở; trong thực tế, nó có chiều là sẽ dễ dàng hơn, mặc dù phải mất dăm phút chơi trên đại dương cầm để thích nghi với nó.

Nếu bạn là người mới học và dự định sắm cây piano đầu tiên, thì một piano điện tử là một lựa chọn hiển nhiên, trừ phi bạn có thể đủ khả năng sắm một chiếc đại dương cầm chất lượng và đủ không gian chứa nó. Ngay cả trong trường hợp này, bạn vẫn có thể muốn một piano điện tử bởi vì giá thành của một piano điện tử là không đáng kể so với của một đại dương cầm, và nó lại cung cấp cho bạn rất nhiều các chức năng mà đại dương cầm không có. Hầu hết các piano đứng cơ giờ đều đã lỗi thời.

Soạn giả: Chuan C. Chang (nhà khoa học)

Dịch giả: Nhật Nguyệt (thi sĩ)

Chia sẻ, sao chép vui lòng ghi rõ nguồn bài viết thuộc bản quyền Harmony Co., Ltd

>>Xem tiếp:

17. Piano đứng, Đại dương cầm, Piano điện; Việc mua và bảo quản.

a. Piano đứng, Đại dương cầm hay Piano điện?

b. Piano điện tử.

c. Piano đứng cơ.

d. Đại dương cầm.

e. Mua sắm một piano cơ.

f. Bảo trì/Chăm sóc Piano.

(P145) Phương pháp luyện tập đàn piano - Nguyên lý và nguyên tắc nền tảng